Piše: mr Anđela Simonović
S obzirom na ogromnu količinu informacija koja je dostupna na internetu, neophodno je istraživati i kontinuirano razvijati određene vještine za njihovu provjeru i upravljanje. Pospješivanje ovih kompetencija naročito je bitno s aspekta istraživanja, rasvetljavanja i otkrivanja, ali i prevencije teških krivičnih djela koja za pandan koriste sajber prostor. To se, prije svega, odnosi na dječiju pornografiju, zloupotrebu autorskih prava, trgovinu ljudima, oružjem, prodaju i distribuciju narkotika, planiranje i vršenje terorističkih aktivnosti itd.
U cilju „surfovanja“ internetom i pretraživanja informacija većina ljudi koristi standardne pretraživače kao što su Google, Mozilla, Internet explorer, Lycos, Altavista itd. Svaki internet pretraživač funkcioniše po istom principu i ima slične karakteristike, ali opet ima svoje specifičnosti koje ga razlikuju od drugih pretraživača. Internet pretraživač (browser) omogućava surfovanje internetom brzo i lako unošenjem ključnih riječi u polje predviđeno za pretragu. Kao rezultat procesa pojavljuje se veći broj sajtova na kojima se navedeni pojam pominje odnosno indeksira.
Međutim, postoje određeni djelovi interneta do kojih se ne može doći kroz standardne internet browsere kao što je Google jer ih ne indeksiraju, a poznati su kao Deep web i Dark web. Iako mnogi ljudi smatraju da je riječ o istim kategorijama, u pitanju su različiti nivoi pretraživanja interneta. Može se reći da je Dark web zapravo potkategorija Deep web-a.
Mnogi autori koji se bave ovom problematikom opisuju internet na sličan način na koji je to Frojd učinio predstavljajući svjesni, nesvjesni i podsvjesni dio ljudske psihe u vidu jedne velike sante leda. U ovom slučaju vrh sante leda koji je iznad vode predstavlja internet informacije koje indeksiraju standardni web browseri poput Google, dok cjelokupni dio ispod vode predstavlja Deep web čiji najmračniji dio čini Dark web. U suštini u Deep web-u se ne moraju nužno nalaziti samo informacije povezane sa kriminalnom aktivnošću već jednostavno obilje sadržaja koji je skriven, a pristup tim informacijama je uslovno moguć uz pretplatu. Svaka stranica kojoj pristupamo a koja od nas traži određeno prijavljivanje i registraciju, pretplatu na sajt – dio je Deep web-a. Interesantno je reći da skoro za svaku stranicu dostupnu na nekom web sajtu postoji još jedna na Deep web-u.
U ovom smislu vrlo je diskutabilno etičko postupanje kada je u pitanju razlikovanje prikrivanja informacija na Deep web-u iz bezbjednosnih razloga i prikrivanje za račun vršenja određenih kriminalnih aktivnosti. Na Dark web-u nalazi se specifična kolekcija sajtova koji pripadaju enkriptovanoj (šifrovanoj) mreži i nije ih moguće pronaći standardnim pretraživačima. Upravo ova enkripcija omogućava prikrivenu komunikaciju kriminalcima, a veoma teško joj je ući u trag što im olakšava vršenje protivpravnih aktivnosti. Dark Web-u moguće je pristupiti preko posebnog browsera koji se naziva Tor ili I2P (Invisible Internet Project) jer oni korisniku omogućavaju anonimnost tokom surfovanja internetom, odnosno skrivanje jedinstvene IP adrese koju svaki kompjuter posjeduje i na osnovu koje je moguće odrediti lokaciju onoga ko vrši pretragu. Ovi softveri funkcionišu na način da svojim korisnicima „maskira“ IP adrese i određuje im lažnu lokaciju.
Neki kriminalci koriste sajber prostor za vršenje krivičnih djela a da on nužno ne pripada Dark web-u, kao što je bio slučaj zloupotrebe Torenta kada je u pitanju distribucija dječije pornografije. Torent fajlovi se razmjenjuju uz pomoć Peer to peer protokola (P2P) što podrazumijeva razmjenu između korisnika, kao što bi to činila i Skype aplikacija. Na taj način se razmjenjuje dozvoljeni materijal poput filmova i knjiga, kao i video pozivi. Razmijenjeni sadržaj ne ostaje na serveru već samo njegov indeks, dok se sadržaj preuzima direktno sa računara kriminalca. Način na koji pedofili indeksiraju dječiju pornografiju na internetu takav je da mnogi korisnici ne znaju šta on tačno skriva, kao ni vlasnici internet sajtova na kojima se nalaze ovi indeksi. S obzirom na sve intenzivniji napredak tehnologije sve više krivičnih djela vrši se u okviru sajber prostora zbog čega je potrebna kontinuirana edukacija bezbjednosnih službi u cilju postizanja adekvatnih kompetencija koje bi omogućile suprotstavljanje, ali i otkrivanje i rasvjetljavanje ovih krivičnih djela.
